Жыціе Еўфрасінні Полацкай
Праведнікі ў вяках жывуць
Першае знаёмства
Жыціе Ефрасінні Полацкай - помнік старажытнарускай агиографии, створаны, як меркавалі А. І. Сабалеўскі, Е. Е. Галубінскі і Філарэт, у дамангольскага перыяд.
Еўфрасіння - ўнучка полацкага князя Усяслава Брачыславіча - нарадзілася ў 1101 г. Ж. паведамляе, што ва ўзросце 12 гадоў яна пайшла з дому і пастрыглася ў манашкі.
Еўфрасіння заснавала два манастыры ў Полацку: мужчынскі і жаночы, яе стараннямі была прывезена знакамітая Эфеская абраз Багародзіцы, якую паданьне Прыпісваюцца евангелісту Луку (перад гэтым абразом ў 1239 г. у Таропцы вянчаўся Аляксандр Неўскі).
У канцы жыцця яна здзейсніла паломніцтва ў Іерусалім, дзе памерла ў 1173 г .; была прывезена на Русь і затым пахавана ў Кіева-Пячэрскай лаўры.
Ж. дайшло да нас па меншай меры ў трох рэдакцыях, прадстаўленых больш чым 130 спісамі.
Да першай рэдакцыі ставяцца два спісу:
Тэкст гэтай рэдакцыі больш кароткі, чым іншых рэдакцый, у ёй прапушчаны эпізод пра сустрэчу Еўфрасінні з візантыйскім імператарам падчас шляху ў Ерусалім, які захаваўся ў другой рэдакцыі.
Да другой рэдакцыі ставяцца 10 зборнікаў XVI-XVIII стст.
У ёй захаваліся ўсе апавядальныя эпізоды першай рэдакцыі, але ёсць цэлы шэраг лексіка-граматычных адрозненняў; у ёй таксама маецца дадатак аб пахаванні Еўфрасінні ў Ерусаліме яе братам і сястрой.
Трэцяя рэдакцыя чытаецца ў 13 спісах миней, узыходзячых да ВПЦ Макарыя
У ёй ёсць дадання і перастаноўкі, з-за чаго тэкст часта губляе яснасць; у рэдакцыі адсутнічае Пахвала. Папярэдняе вывучэнне паказала, што трэцяя рэдакцыя адбылася ад архетыпа першай рэдакцыі.
Навуковыя выданні творы пачалі з'яўляцца з другой паловы ХХ ст.
«Хрэстаматыі па старажытнай беларускай літаратуры» А. Коршунова (1959),
«Хрэстаматыі па гісторыі беларускай мовы» (Ч. I, 1961).
У 1994 годзе А. Мельнікавым апублікаваны адаптаваны царкоўнаславянскую тэкст «Жыція Еўфрасінні Полацкай» па спісе XVI ст. і яго пераклад на беларускую мову ( «Кніга жыцій і хаджэнняў»).
Вядомыя сёння спісы «Жыція Еўфрасінні Полацкай» (звыш 180) знаходзяцца за межамі Беларусі, у кнігасховішчах Расіі, Украіны, Літвы, што значна ўскладняе магчымасць доступу да іх зацікаўленых асоб.
Аэліта Серапіна
«Жыціе Еўфрасініі Полацкай»: связаться
вул. Еўфрасінні Полацкай, 89, Полацк
+375 44 7313051